32nd sun A - 1

Meanings can be explained sometimes by their opposite.  Luyag nyo mahibaluan kung ano ang kahulugan sang foolish bridesmaid lantawon naton kung ano ang wise bridesmaids.  Ang opposite sang foolish virgins amo ang wise virgins – ang opposite sang buang buang, sa hiligaynon nga translation is mainandamon.  Wise means mainandamon.  Kag amo ini ang luyag ko nga pamalandongan – ang pamatasan sang mainandamon nga mga babayi.  Mainandamon.  Katahom ini nga translation tungod kay nagahatag ini sa aton sang matuod nga kahulugan sang kaalam.  It means that in the gospel to be wise is to be prepared.  To be all wise is to be always prepared - sa simple nga tinaga ang matuod nga maalam amo ang maayo nga boy scout ukon girl scout - laging handa.

Apang ang tinaga nga minandamon waay lamang nagakahulugan nga laging handa – tungod kay sa likod sining laging handa yara dira ang element sang attentiveness ukon awareness.   Ano ang siling ni nanay mo sang una sang nakadalin-as ka kay nakasandad ka. – baw ikaw nga bata ka waay ka gid ga-andam.  Ano ka bulag.  Nakasandad ikaw kay waay ka kakita, waay ka kahibalo.

Ngaa gintawag sila nga mainandamon – why were they called wise – because they were prepared.  They were prepared because they were aware and attentive to what is happening around them – they knew what was happening and they knew what was going to happen probably because experience has taught them that this is bound to happen.  Nakita nila kung ano ang nagakatabo, kag nakita nila kung ano ang posible nga matabo tungod sang ila experyensiya sang nagligad.  There are three kinds of sight – sight, hindsight kag foresight.  Luyag ninyo mangin mainandamon ang therefore maalam suno sa ebanghelyo kinahanglan mo ining tatlo – sight, foresight, kag hindsight.  Ini nga sahi sang panan-aw makita naton sa pamatasan sang mainandamon nga mga dalaga.

Una sight - Kahibalo ako kung ano ang nagakatabo.  I know what is happening.  Isa sa mga nanamian ko nga cartoon characters amo si Bugs Bunny.  Bisan anano man nga situwasyon si Bugs Bunny daog gid pirme.  Gin-analyze ko kon ngaa.  Why, because he knows how to ask the right questions kag ang pamangkot nga ginapamangkot pirme ni Bugs bunny amo sini – hey what’s up doc.  Be aware of what is happening – hibaloa kung ano ang nagakatabo that is the first criteria for being wise. What’s up doc?  Mga utod sa madamo nga mga bes nga waay gid kita makahanda kag indi kita wise in the biblical sense tungod kay waay kita nagasid-ing, waay kita nagapanghusisa sang mga nagakalatabo sa palibot - kag tungod sini we become insensitive.  Awareness means I know what is happening around me, I am affected by what I see, which makes me concerned for others.  “Basi may kadtuan pa siya gani indi ko na pagpalawigon ang akon istorya.  Hinayon ko lang ang akon pagpatukar sang mambo number five kay makadisturbo sa nagamasakit sa pihak balay.  Mabudlay ang iya kahimtangan, ano ayhan ang mabulig ko.  Taas na ang gasolina mataas man ang mga balaklon, ano na lang ayhan sini ang mga imol.”  Awareness, sight would lead us to be concerned for others.  If only we can see.

Ikaduha – Foresight - kon sayuron may panan-aw ako sa mga posible nga matabo, kag preparado ako panganlitan matabo ini.  Katulad sang mga mainandamon nga mga dalaga - nagdala sila sang extra nga lana kay basi mawaad-an sila.

Kita nga mga pinoy sa masami kulang gid kita sini.  Piesta nga piesta, patuyang nga patuyang kung indi kasarang pangutang ugaling bayran, pabay-I da kung nagasalampaw na ang utang. 

Ang baliskad sang foresight, ang iya nga opposite amo ang pagsiling - bahala na, matabo lang ang matabo, que sera sera, ukon ang pamatasan nga patupa lang.  Kon kaisa gina-ulamid pa naton ang Dios sa aton katamad paagi sa pagsiling - “Dios lang ang bahala, bay-i da . . . kag magpabaya.” 

Ang ulihi amo ang hindsight.  Isa ka bes nagsakay ako sa salakyan sang migo ko. Pag-overtake niya, gulpi lang siya binungguan sa buli, kag binungguan ya man ang na-una sa iya.   Waay siya kahibalo nga may nagasunod gali sa iya.  Ngaa waay siya kahibalo – tungod kay waay siya sang rear view mirror – ang espeho sa diin makita sang driver kung ano ang nagakatabo sa likod niya.  Kinahanglan mo ini kon indi ka luyag maaksidente sa salakyan.  Amo man ini sa kabuhi – kinahanglan naton ang rear view mirrors, kinahanglan naton ang hindsight sa diin mapamalandongan naton ang nagligad kag mahimo naton ini nga leksiyon para subong.  To learn to reflect on the past so that the past will guide our present course.  He who does not learn from his mistakes is bound to repeat it.  Ugaling ang aton kung kaisa nga memories tam-an ka lip-ot kag indi naton mapadal-man ang nagakatabo.  Ang waay nagapamalandong kag nagatuon sa nagliligad makabulasot gid.  May ginpaguwa kami nga seminarista bag-o lang gid.  Bag-o lang gid siya ginpunish, waay ginpapuli duha ka bulan.  Apang ano ang natabo – a week after nga natapos ang punishment hinimo naman niya liwat – the same msitake.  Waay hindsight.  Indi kahibalo magbinagbinag kung ano ang dapat niya buhaton subong tungod kay waay ya man ginpadalman ang mga nagliligad.  Waay rear view mirror gani nakabunggo.

Three things to become wise according to the gospel - sight or awareness, foresight kag hindsight – kinahanglan ini agud makasulod kita sa criteria sang wise, sang maalam suno sa ebanghelyo – mainanadamon.