pangga pangga - social justice - 2006

May isa anay ka tawo nga nagpakonsulta sa doktor upod ang iya asawa.  Ang doktor nag-examine sa iya kag pagkatapos sang madamo nga mga tests kinadtoan niya ang asawa nga nagahulat sa gwa sang kwarto.  Indi madrawing ang itsura sang doktor gani ang asawa kinulbaan kag nagpamangkot sa iya. Doc, kamusta ang bana ko?

Ang doktor nagsiling, “Pigado gid ang kahimtangan sang imo bana.  May balatian sia nga isa ka tumalagsahon nga sahi sang anemia kag kon indi naton sia mabulong sa gilayon mapatay gid ang imo bana.  Apang sarang naton sia mabulong.”

“May bulong dok?”, pamangkot sang asawa.  “Huo,” siling sang doktor.  “Pwede ta pa sia mabulong.  Kon makapahuway sia sing maayo kag kon may maayo sia nga pagkaon, mabuhi sia sing malawig pa nga mga tinuig.  Amo ini ang himuon mo.  Puli kamo sang imo bana sa inyo balay kag atipanon mo sia nga daw pareho sang pag-atipan mo sang isa ka hari.  Hatagi sia sing maayo nga pagkaon nga ikaw gid mismo ang magaluto – tatlo ka beses isa ka adlaw kag bantayi kag alalayi gid sia sa iya pagkaon sa bagay nga kon kinahanglan nga hungiton mo hungita.  Dalha ang iya pamahaw sa kwarto kag didto sia pakan-a samtang nagapahunay-hunay sia sa iya higdaan.  Indi mo gid sia pagpabug-atan, kag kon ano ang iya kinahanglanon gid nga obrahon, kon ma-obra mo man lang, ikaw na lang obra sina.  Masahiya ang iya likod sa aga, kag masahiya ang iya bug-os nga lawas kada gab-i.  kag isa pa, tungod kay ang iya immune system maluya na, kinahanglan nga ang balay mo limpiyohan mo gid pirme agod waay sing may mabilin nga mikrobio nga basi makahalit sa iya.  Ok, may pamangkot ka?”

Ang asawa wala sing pamangkot apang nagginhawa sia sing malawig pagkatapos niya mabatian ang dapat niya obrahon para sa iya bana.  Gani, ginpamangkot sia sang doktor, “gusto mo, ikaw ang magahambal sini nga balita sa imo bana ukon ako na lang?” 

“Ako na lang, dok,” siling sang asawa. 

Gani, nagsulod sila sa kwarto sa diin ang iya bana nahamtang nga nagpamangkot sa iya asawa, “Ga, ano ang natabo?  Malubha gid bala ang akon balatian?” 

Ang iya asawa nga daw mahibi nagsiling, “Ga, siling sang doktor mapatay ka na lang kuno.”

Matyag ko amo gid ini ang diperensya sa mga pangga pangga mo.  Palangga gani but when it comes to putting love into action indi na kita, kadbudlay na magconnect – Ga, mapatay ka na lang kuno, siling sang doktor.  True love requires action.  In fact love is not a noun but a verb, an action word.  Amo gani nga may isa anay ka kratola nga nagasiling – bawasan ang salita, dagdagan ang gawa.

Subong ang aton tema amo: Social justice and love, ang hustisya sosyal kag ang paghigugma. 

Labay man akon daw puro lang paghigugma ang mabatian nyo di sa pulpito no, pero daw waay man gihapon tupa.  Kon natak-an kamo sini mamati, luyag ko lang ipahibalo sa inyo nga natak-an man ako magsagi hambal sini.  You see the feeling is mutual. 

Pero amo ni ay.  Kon masiling kita, paghigugma, amo ini ang una nga dapat hatagan konsiderasyon - antes naton mapamangkot kon nagahigugma gid man bala kita, pamangkotan naton anay kon may hustisya gid man bala ang aton pagginawi kag pamatasan sa aton isigkatawo. Justice if you remember is only the minimum of love and we could not even ask ourselves if we truly love, if we could not even do the minimum.  Kon indi gani naton mabuhat ang gamay nga ginademanda sang gugma, ano na gid ayhan kon maghigugma kita sing bug-os.  Daw pareho na bala sang sulat bala nga nagasiling – Pangga:  (Ti pangga naman) Pito ka bukid ang akon ginlakbay.  Leon kag tigre ang akon kaaway para lang makita ikaw O Inday.  PS Ga, indi ko da kakadto subong baskog ulan di. 

Ti – tigre kag leon away mo – ulan lang, indi ka na.  Ti amo man ina ang logic.  Indi mo gani masarangan ang kagamay nga demanda, ayhan pa ang daku?  Justice is the minimum of love.

Ano ang hustisya, ano ang buot silingon sang hustisya?  Justice in its definition consists in the constant and firm will to give their due to God and neighbor – ang paghatag sa Dios sang iya sang Dios, kag ang paghatag sa tawo sang iya sang tawo – amo ina ang hustisya. 

Ang paghatag sa Dios sang iya sang Dios.  Halimbawa, masiling kita nga ginahigugma naton ang Dios, apang bisan na gid lang ang pinakagamay nga demanda sina nga gugma, ang hustisya nga bagay sa Dios, indi naton mabuhat, katulad abi sang pagsimba sa adlaw sang Domingo.  That is the minimum that we could do – ang pagsimba.  Kon indi gani naton ini mabuhat, kon indi gani kita consistent bisan na gid lang sa sina, daw akbudlay man patihon nga masiling ka nga ginahigugma mo ang Dios.  Why? Because you cannot profess love when you could not even fulfill its minimum demand which is justice. 

Ang paghatag sa tawo sang iya sang tawo.  Ano ang pinakagamay nga demanda sang paghigugma sa aton pagtratar sa aton isigkatawo?  Wala pa kita sa paghigugma – yara pa lang kita sa minimum nga demanda sina nga gugma.  Diri nasandig ang social justice, that the basis for our relationship with our fellow human beings is based on the will to recognize the other as a person.  Ang basehan sang aton pagsinalayo amo ang pagkilala, ang pagtan-aw, ang pagbaton nga sia isa man ka tawo, nga sia isa man ka persona, nga sia isa ka tawo nga may kalag, nga sia isa ka tawo nga gintuga sa imahen sang sang Dios.  Indi sia sapat, indi sia makina, indi sia pagkabutang, indi sia ulusaron lamang para sa akon bentaha, indi sia ulusaron agod nga magmanggaranon ako – sia tawo, sia gintuga sa larawan kag imahen sang Dios.  Amo ini ang minimum, ang pinakagamay nga demanda sang paghigugma sa isigkatawo.  Kon indi naton mahimo ang pinakagamay nga demanda, indi man kita makasiling nga ginahigugma naton ang aton isigkatawo. Why, because you cannot profess to have love, when you could not even fulfill its minimum demand.

Ano bala ang pagtratar naton sa iya – tawo ukon sapat?  Ano bala ang pagkabig naton sa iya, makina ukon anak sang Dios?  Ano bala ang pagtratar naton sa iya, pagkabutang nga kon indi na mapuslan ihaboy lang, ukon isa tawo nga may dignidad.  Social justice is based on the will to recognize the other as a human person.  Husisaon naton ang aton sahi sang pagsinalayo – kon sia tawo kag indi makina, kon sayuron nagakinahanglan man niya sang pahuway.  Kon sia tawo nga imahen sang Dios kag indi isa ka sapat, kinahanglan man sia sing pagtahod, nagakinahanglan man sia sing nagakaigo nga puloy-an ukon ilistaran, nagakinahanglan man sia sing pagkaon nga nagakabagay sa isa ka tawo kag indi sa isa ka sapat.  Kon sia tawo kag indi pagkabutang nga ulusaron lamang para sa aton personal nga interes kag bentaha, nagakinahanglan man sia sang nagakabagay nga sweldo santu sa iya pinangabudlayan, kag kon nagabalatian sia nagakinahanglan man ina sia sang bulong.  Indi sia ulusaron lamang para makaganar kita sing daku paagi sa iya balhas.  The basis for all this is the recognition that the other is a human person, a human being like you and me.

Kon manotahan ninyo kon kaisa nagasalir ini sa aton hambalanon ilabi na gid kon Krismas, kag kon abuton kita?  Nagasiling kita, “hinayhinaya lang may balatyagon man ina sia.” Ukon kon kaisa nagasiling man kita, “sobra ka man, tawo man na sia pareho sa imo., may balatyagon man ina sia pareho sa imo.”  That is social justice in daily life.  It is the minimum demand of love.  If we make that attitude consistent, if we make that a habit, applying it at home, in our business, in politics, in international trade, in globalization, in capitalism then we will have fulfilled the minimum demand of love which is justice – that, simply speaking is what social justice is all about.

In justice we are being asked to give what is due, but in love we are asked to become and to live as friends, brothers and sisters.  Apang tandaan naton, wala gugma kon wala anay hustisya.

Sa aton mga balasahon subong makita naton ang duha ka pagpanamkon – ang pagpanamkon kay Samson, kag ang pagpanamkon kay Juan Bautista.  Ini nagapakita nga ang pagtuga sang tawo, ang pagkatawo sang tagsa-tagsa sa kalibutan is not left to chance.  It is planned.  Ang tawo irregardless of his status, itom man sia ukon puti, manggaranon man sia ukon imol, santos man sia ukon makasasala, pilipino man sia ukon kano, normal man sia ukon abnormal, is born according to plan.  Waay lamang nagtuhaw, waay lamang nasuwertihan, waay lamang ginpalagpatan.  You and I and all the rest came to be here on earth because of a plan – and it is not just an ordinary plan.  It is God’s plan.  Kabay pa nga ina nga realidad magpukaw sa aton to act justly, to act with justice towards each other irregardless of one’s status and position in the community - to act justly.

And so I end because in loving and in living out the demands of justice, mas maayo gid man nga bawasan ang salita, dagdagan ang gawa.